3 Ocak 2013 Perşembe

Hedefler


Bu blog ; cebirsel ifadeler konusunda eksikleri olan veya derslere eşzamanlı katılım sağlayamayan bireylerin uzaktan eğitimini desteklemek amaçlı yapılmıştır.

Hedefler 

Cebirsel ifadeler kavramının ne olduğunun ve neleri kapsadığının öğrenilmesi
Cebirsel ifadelerde dört işlem yapabilme
Problemleri cebirsel ifade formatına çevirebilme ve çözüme bu şekilde ulaşabilme


ÖRNEK SORULAR VE ÇÖZÜMLERİ

CEBİRSEL İFADELERLE İLGİLİ ÖRNEK SORULAR VE ÇÖZÜMLERİ
1) Veli'nin yaşının 3 katının 5 fazlası Ayşe'nin yaşına eşittir. Ayşe 17 yaşında olduğuna göre Veli kaç yaşındadır?
Çözüm:Veli=x
3x+5=17     
3x=17-5    
3x=12
3x/3=12/3
x=4

2) (-3x+5) ile (x-7) cebirsel ifadelerinin toplamını bulalım.
Çözüm:(-3x+5) + (x-7)  = -3x+5+x-7
                        = (-3x+x)+(5-7)
                        = (-3+1)x + (-2)
                        = -2.x -2
                        = -2x-2

3) 6a - 7b + 9 - 2a cebirsel ifadesi veriliyor.Bu ifadede;
a) Kaç tane terim vardır?
b) Sabit terim hangisidir?
c) 2 ve 4. terimlerin katsayılarını ve bilinmeyenlerini yazınız.
d) Benzer terimler varsa hangileridir?
Çözüm:a) 4 tane terim vardır.
b) Sabit terim 9'dur.
c) 2. ve 4. terimlerin katsayıları -7, -2
2. ve 4. terimlerin bilinmeyenleri b, a
d) 6a ile -2a benzer terimlerdir.

4) -(x-9)+2(4-3x)+8x cebirsel ifadesinin en sade eş değerini yazalım.
Çözüm:-(x-9)+2(4-3x)+8x   = -x+9+2(4-3x)+8x
                             = -x+9+8-6x+8x
                             = -x-6x+8x+9+8
                             = -7x+8x+17
                             = +x+17
                             = x+17

5) -(-x-5)+(-3x+3)-(5-2x)-3(-5x-1) cebirsel ifadesinin en sade eş değerini yazalım.
Çözüm:Önce parantezin önündeki işaret ve sayıları parantezin içindeki her sayıyla ayrı ayrı dağıtarak çarpalım.İşaretlere dikkat !!!

= +x+5-3x+3-5+2x+15x+3
= +x-3x+2x+15x+5+3-5+3
= +15x+6
= 15x+6

6) Bir kenarının uzunluğu xolan karenin alanını ve çevresini bulalım.
Çözüm:
Karenin alanı demek bir kenarını kendisiyle çarparız.

A=x2.x2

A=x
4
Karenin çevresi demek bütün kenarlarını toplarız.

Ç=x2+x2+x2+x
2Ç=4.x2
7) Bir kenarının uzunluğu 3x olan karenin alanını ve çevresini bulalım.
Çözüm:Karenin alanı demek bir kenarını kendisiyle çarparız.

A=3x.3x
A=9x
2
Karenin çevresi demek bütün kenarlarını toplarız.

Ç=3x+3x+3x+3x

Ç=12x
8) Bir kenarının uzunluğu x+5 olan karenin alanını ve çevresini bulalım.
Çözüm:
Karenin alanı demek bir kenarını kendisiyle çarparız.

A=(x+5).(x+5)
A=x2+10x+25
Karenin çevresi demek bütün kenarlarını toplarız.

Ç==(x+5)+(x+5)+(x+5)+(x+5)
Ç=4x+20
9) Kısa kenarı x, uzun kenarı xolan dikdörtgenin alanını ve çevresini bulalım.
Çözüm:Dikdörtgenin alanı demek kısa kenarı ile uzun kenarını çarparız.
A=x.x
2
A=x
3Dikdörtgenin çevresi demek bütün kenarlarını toplarız.

Ç==x+x2+x+x
2Ç=2x2+2x
10) Kısa kenarı 3, uzun kenarı 2xolan dikdörtgenin alanını ve çevresini bulalım.
Çözüm:
Dikdörtgenin alanı demek kısa kenarı ile uzun kenarını çarparız.
A=3.2x
2
A=6x
2Dikdörtgenin çevresi demek bütün kenarlarını toplarız.

Ç==3+2x2+3+2x
2Ç=4x2+6

11) Bir sayının 5 eksiği nedir?
Çözüm :
‘Bir sayının’ , hangi sayı olduğu bilinmediği için , ‘bir sayıyı’  temsil eden bir değişken seçilir.Bu değişken herhangi  bir sembol veya harf olabilir.’a’ harfi ‘bir sayıyı’ temsil eden değişken olarak seçerek ‘bir sayının 5 eksiği’
a-5 cebirsel ifadesiyle gösterilir.
Buna göre ; örneğin sayı 78 ise 5 eksiği a-5 = 78-5=73,
Sayı 34 ise 5 eksiği  a-5 = 34-5=29  olur.
 12) Ebru’nun yaşının 5 katının 2 eksiğinin cebirsel ifadesi nedir ?
Çözüm :
Ebru’nun yaşını ‘y’ ile gösterirsek , Ebru’nun yaşının 5 katı 5y ile gösterilir. Ebru’nun yaşının 5 katının 2 eksiği ise 5y-2 şeklinde gösterilir.

13) 3,6,9,12… sayı örüntüsüne göre ;
Örüntünün  5 ve 6. adımlarında ki sayıları bulalım.
Çözüm :
Örüntüyü incelediğimizde her bir adımda ki sayının , adım sayısının  3 katına eşit olduğu görülmektedir.Buna göre ;
     5. Adımda ki sayı 3.5=15
     6.Adımda ki sayı 3.6=18  olacaktır.

Not: ‘n’ harfi verilen örüntüdeki sayıların sırasını veya yerini  belirten bir işaret veya semboldür.Bu yüzden ‘n’, örüntünün ‘n.sayısı’ , ‘temsilci sayısı’ veya  ‘genel sayısı’ olarak adlandırılır.

14) Bir  sayının 9 fazlası ifadesine karşılık gelen cebirsel ifadeyi yazalım.
Çözüm :
Bir sayı ‘b’ olsun . Bu sayının 9 fazlasını istiyor.  Bu şekilde  cebirsel ifade : b+9 olur.

15) Bir sayının 3 katının 17 fazlası ifadesine karşılık gelen cebirsel ifadeyi yazalım.
Çözüm :Bir sayı ‘x’ olsun . Bu sayının 3 katını istiyor .Bu durum da  cebirsel ifade 3x olur.Bir sayının 3 katının 17 fazlası dediği için bu cebirsel ifadeye ‘+17’ eklememiz gerekiyor. Cebirsel İfade ‘3x+17’ oluyor.www.matematikcifatih.tr.gg

16) ‘Arzu Burak’dan 6 yaş küçüktür.’ İfadesinde Burak’ın yaşı  bilinmediğinden ‘y’ ile temsil edilir.Arzu’nun yaşı ‘y-6’ olur. Burak’ın yaşına  yani  y’ye verilecek değerlere göre Arzu’nun yaşı bulunabilir.Bu tür ifadeler  cebirsel ifadelerdir.  

17)  2 , 4 , 6 , 8 …  örüntüsüne  karşılık gelen cebirsel ifadeyi yazalım.
Çözüm :
Cebirsel ifade : 2n ‘dir. Çünkü 2’nin katlarıdır.

18)  3 , 7 , 11 , 15 sayı örüntüsünde karşılık gelen cebirsel ifadeyi değişken kullanarak yazalım.
Çözüm :
Cebirsel  ifade : ‘4n-1’
  
19)  0 , 3 , 6 , 9 … örüntüsüne karşılık gelen cebirsel ifadeyi bulalım.

A) 3n       B)n+3       C) 6n-3     D) 3n-3

Çözüm:Böyle sorularda verilen sayıların cebirsel ifadesi bulunur. Bulunamazsada örüntü deki sayılar şıklardaki ‘n’ (yani bilinmeyen) yerine konularak sorular çözülür.Cevap ‘’3n-3’’ olarak yazılır . Yani ‘D’ şıkkı .

20) 5ab-7b+4a cebirsel ifadesindeki terim sayısını, bilinmeyenleri, katsayıları, katsayılar toplamını bulalım.
Çözüm:Terimleri 5ab, -7b , 4a 'dır.
Bilinmeyenleri a ve b 'dir.
Katsayıları 5, -7 , 4 'tür.
Katsayılar toplamı 5-7+4= 2 'dir.

 
21) 4x-7 cebirsel ifadesinin x=10 için değerini bulalım.Çözüm:
4x-7 = 4.10-7 = 40-7 = 33 olur.
22) 'Bir sayının 12 fazlasının 2 katı' cümlesinin cebirsel ifadesini yazalım.
Çözüm:(a+12).2

23) 'Bir sayının 2 katının 12 fazlası' cümlesinin cebirsel ifadesini yazalım.
Çözüm:2a+12
24) 'Bir sayının 3 eksiğinin 3 katının yarısı' cümlesinin cebirsel ifadesini yazalım.
Çözüm:(x-3).3 / 2
25) Bir sayının 5 eksiğinin yarısı 34'tür.Cebirsel ifadesindeki bilinmeyen sayıyı bulalım.
Çözüm:x-5 / 2 = 34 cebirsel ifadeyi yazdıktan sonra payda durumundaki 2'yi 34'ün yanına çarpım olarak atarız.
x-5 = 34.2
x-5 = 68 şimdi de -5'i 68'in yanına +5 olarak atarız.
x = 68+5
x = 73
26)
 Aşağıdaki cebirsel ifadeleri en sade şekilde yazalım.

a) m2-m+m2+m = ? => 2m
2b) 2x2-3x-5x-4x2+8 = ? => -2x2-8x+8
c) x2- (x-1)2+x = ? => x2-x2+2x-1+x = 3x-1

d) (x-1)2+(x+2)2= ? =>  (x2-2x+1)+(x2+4x+4)

(x-1)2+(x+2)2=  x2-2x+1+x2+4x+4
(x-1)2+(x+2)2=  2x2+2x+5

Cebirsel İfadelerde Çarpma (Video)


Cebirsel İfadelerde Çıkarma (Video)


Cebirsel İfadelerde Toplama (Video)


Cebirsel İfadelerde Kavramlar (Video)


Cebirsel İfadelerde Bölme İşlemi



CEBİRSEL İFADELERLE BÖLME İŞLEMİ
 
Sayılar birbirine harfler birbirine bölünür. Ve aynı harflerin kuvvetleri çıkarılır.
 
8x : 4x = 2
 
10ab : 5a = 2b
 
12x2.y3 : 3xy = 4xy2
 
8a4b5c3  : 4a2b3c2 = 2a2b2c
 
gibi örnekler verilebilir.
 

Cebirsel İfadelerde Toplama ve Çıkarma İşlemi


Cebirsel ifadelerde Toplama ve Çıkarma işlemi


Toplama ve çıkarma işlemini beraber veriyoruz. Çünkü mantığı aynı.
Örnekle başlayalım: 2 elma + 3 elma = 5 elma
peki…
2 elma +3 armut = ?
5 elma mı eder, yoksa 5 armut mu?
Toplama ve çıkarma işleminde birimleri aynı olmayan şeyleri toplayamaz ve çıkartamayız. Cebrisel ifadelerde de toplama veya çıkarma işlemi yaparken terimlerin aynı olmasına dikkat edeceğiz.
Örnek: 2x-4x =-2x gördüğümüz gibi elma ile elmanın toplanmasına benziyor. Terimler aynı, ikisi de x ten oluşuyor. O halde toplama veya çıkarma işlemi yapabilirim.
peki işlemi nasıl yaptım ?

bir parantez açıyorum ve parantezin arkasına aynı olan terimi yazıyorum. İçine de gördüğüm sayıları yazıyorum.Sonra parantez içindeki işlemi yapıyorum.Çok basit. Bakın !
(2-4)x=-2x ( aynı rasyonel sayılarda toplama ve çıkarma işleminde paydaların sabit kalması gibi, burada da terimler aynı kalıyor.

Başka bir örnek: -3ab-4b = ?

soruda toplama ve çıkarma işlemi yapılamaz çünkü terimler aynı değil. Terimin biri ab den, diğeri ise sadece bden oluşuyor.

Soru: Peki birçok terim varsa ne yapmalıyız.
Cevap: Birçok terim olabilir, var ise sadece birbirine benzeyen terimler ile toplama çıkarma işlemi yapılabilir. Benzer terim kalmadığında ise işlem o şekilde bırakılır. sonuç yazılır.


Örnek: +4a-5ab-3a-4b+2ab
=(+4-3)a+(-5+2)ab-4b
= +1a-3ab-4b
Yukarıda görüldüğü gibi benzeyenlerle toplama çıkarma yapıldı.Benzemeyenler olduğu gibi kaldı

Cebirsel İfadelerde Çarpma İşlemi

CEBİRSEL İFADELERLE ÇARPMA İŞLEMİ

Hatırlayacaksınız; toplama ve çıkarma işlemi yaparken benzer terimlerin olması gerekiyordu. 

Çarpma işleminde ise benzer terim şartı yok.
Her terim diğeriyle çarpılabilir.

Örneğin; 2x ile 3y toplanamaz fakat çarpılabilir.
2x.3y = 6xy eder

Görüldüğü gibi 2 ile 3 çarpıldığında 6 sonucunu elde ederiz.
x ile y benzer değildir bu yüzden yan yana yazıyoruz.
Peki bazı durumlara bakalım.

Şimdi dağılma özelliğinin de içinde olduğu çarpma işlemlerine bir göz atalım.


Yukarıdaki örneğin 1. sinde 2x sayısı paranteze dağıtılacak. Önce 3x ile, sonra 4y ile çarpılıyor. Bu, kolay olan bir dağılmaydı. Şimdi diğerine bakalım.

2 örnekte ise, birinci parantezdeki terim 2 tane, bu terimler tek tek diğer parantezdeki terimlerle çarpılacak.DİKKAT! dağılma özelliğinde özellikle terimlerin önündeki işaret çarpımlarına dikkat edilmeli. Birinci parantezdeki birinci terim diğer parantezdeki 2 terimle de tek tek çarpıldı, sonra ise birinci aprantezdeki ikinci terim diğer parantezdeki 2 terimle tek tek çarpıldı.İşaretlere dikkat edildi. Zaten, hangi terimelrin birbiriyle çarpıldığı ok ile gösterilmekte.


ÖRNEKLER

1 x.x: x2

2 8x.(3x+1): 24x2+8x

9x.(3x+2): 27x2+18x

2x.4x: 8x2

6x.(x-2): 6x2-12x

6 6x.24:144

7 32x.2:64

8 85x.96:8160x

9 x.(x-1): x2-1x

10 3x.5x: 15x2

11 2x.(x+8): 2x2+16x

12 3x.(2x-9): 6x2-27x

13 4.(x+4):4x+16

14 2.(x+8):2x2+16

15 2.(x+10):2x+10

16 9.(x+9):9x+81

17 9.(x+3):9x+27

18 2.8x:16x

19 3.10x:30x

20 15x.10:150x

CEBİRSEL İFADELER NE DEMEKTİR?

Belli bir kurala göre verilen sayı örüntülerini harfler kullanarak denkleme dökme şekline cebirsel ifadeler denir. Diğer bir tanımla 2x gibi en az bir bilinmeyen ve işlem içeren ifadelere cebirsel ifadeler denir.
3a+5b gibi cebirsel ifadelerde toplama veya çıkarma sembolleriyle ayrılan 3a ve 5b'ye terim denir.Terimlerin sayısal çarpanı olan 3 ve 5'e ise katsayı denir.
Ali’nin yaşının 2 fazlası demek x+2 olarak yazılır.
Bu tür denklemleri çözerken amaç bilinmeyeni 
yani harfleri yalnız bırakıp harflerin sayı karşılığını bulmaktır.
Cebirsel ifadelerde kullanılan harfler sayıları temsil eder ve bilinmeyen veya değişken olarak isimlendirilir.
Değişken yerine bir sayı yazarak cebirsel ifadenin o sayı için değerini buluruz.
Değişkeni ve bu değişkenin kuvvetleri eşit olan cebirsel ifadeler benzer terimlerdir.
Cebirsel ifadeler toplanırken benzer terimlerin kat sayıları toplanır. 9x-6x gibi cebirsel ifadede harfleri aynı olan terimlere benzer terimler denir.Burada 9x ile 6x benzer terimdir.Benzer terim olunca işlem yapılır. 9x-6x=3x olur.
Cebirsel ifadeler, sayısal ifadelerin başka bir gösterimi olduğundan çarpma işleminin toplama ve çıkarma işlemi üzerine dağılma özelliği uygulanır.

Eşit işareti (=) ve bilinmeyen içeren sayı cümlesine denklem denir. Denklemi doğru yapan değişkenin değerine o denklemin çözümü denir.
Farklı şekillerin biraraya gelmesi sonucu oluşan yeni şekillere örüntü denir.Örüntüye halı desenlerini, sınıflardaki fayansların dizilişlerini,belli bir şekilde artarak devam eden sayı dizilerini örnek verebiliriz.İşte bunlar belli bir sayısal kurala göre dizilirler.Örneğin; 2,4,6,8,...veya 3,6,9,12,... veya 5,10,15,20,25,.... gibi